«АУКЦИОН» ХИКАЯСЫ Әңгіме

374

– Келімбеттің  көкесі-ау,  не  білгенің  бар? – деді,  кертіш  мұрыны  дүрдік  ерініне  жараса  қалған, екі  беті  нарттай   келіншек,  кетік  тістерінің  арасынан   қызыл  тілін  жылмаңдата  сөйлеп – Не  білгенің  бар,  осы  он  бес, жиырма  үйлі  ауыл  түгел  біздің  үйдің  түтеген  түтініне  көзін  қадап,  қарап  отыр  ертеңді-кеш …

– Нені  білетіні  бар  еді,  түге?! – деп,  шаңқ  ете  қалды,  имиген  мұрыны  иегіне  қарай  төне  түскен  шегір  көз  Келімбеттің  көкесі,  ана  жолы  лотереядан  ұтып  алған  «лапшарезкамен»  кесілген  кеспенің  үзіндісін  табаққа  қарай  сұқ  саусағымен  шертіп  жіберіп …

– Біздің  үйден  соғым  басын  жегенде  құдай  құрлы,  өздерінің  қара  қазаны  төңкеріліп  қалған  ба? – десіп,  күңкілдесіп  жүр  ғой,  ана  тоқтыны  сойып,  басын  мүжітіп  құтыла  салсақ  қайтеді?- деді  кетік  келіншек күйеуіне  қарап, ақылдасқандай  сыңаймен …

– Е, сол  ма  еді,  тәйірі – деп,  молынан  бір  «дарр»  еткізе  кең  кекіріп  алған         Келімбеттің  көкесі  мыж-мыж  жастыққа  жантая  кетті …

    Алты  ай  жаз  бойы  алты  миллионнан  астам  шыбын  қонғандықтан  шұбар  ала  болған  үйдің  үрлігіне  отағасы  ойлана  қарап  жатқан,  сол  бір  құжынаған қалың  «төшкі-төшкілердің» арасынан қырықваттық  ләмпішкедей  сығырайған  бір  ой  жылт етті  ме, қайдам, жастықтан  басын  жұлып  алып:

– Әй!-деді оқыстан. Келімбеттің көкесінен қалған көжені сыры кетіңкірей  бастаған көк табақтың ернеуінен ерінін ыңғайлай шүйіріп, енді ұрттай  берген  келіншегі  селк  ете түсіп, Ойсаздың кең жайлауындай омырауына  көжені төгіп-ақ алғаны бар емес пе …

– Әй,  осы, соңғы  кездері не  нәрсе қат, зәру, деписит болып кетті-ей?-деді, үріккенінен самай шашы үрпиеқалғанәйелінеқарап.                                              – Оны  не  қыласың,  мына,  сен  екеуімізден  басқаның  бәрі  деписит!- деді  келіншегі  тепсіне  түтігіп.                                                                                             – Е, солай  де … Ертеңге  әлгі, завфермадан (мал шаруашылығының меңгерушісі)  қалғанды  дайында!

– Ойбай,  үлкен  ауылдағы  құдаларды  шақырамыз  ғой  деп,  сары  майдай  сақтап  жүр  едім …                                                                                                 – Ойбайлама!  Құдаңды  құдай  алмайды,  кейінірек  шақыра  жатарсың… Ертең,  не  жасаймын  әлгі … немене еді, тілімнің  ұшында  тұр  құрығыр… -Әй! – деп,  жылы  пештің  түбінде,  сілесі  қата  шаршағандықтан  ұйықтап  қалған  Келімбетін  кекілінен  тартып,  оятып  алды:

– Әй,  әнеукүні,  телебізірдің ләмпешкесі күйіп  кетпей  тұрғанда  көрсеткен  әнебір  базардың  аты  қалай  еді?  Әлгі  бір,  балғамен  үстел  тоқпақтайтын  базарды  айтамын …

Шала  ұйқыдан  көзі  кілегейленіп,  кекілі  үрпиген  Келімбет,  өзіне – өзі  келіп,  көкесіне  не  керек  екенін  анық  ұққанынша  сүт  пісірім  уақыт  өтті:  – А… а…аукцион  ғой – деді баласы, тәтті ұйқысының бұзылғанына шала  бүлініп.

– Иә,  иә,  әуіксион…  Ертең  сол,  әуіксионыңды  жасайын  деп  отырмын -деді еркегі, пештің үстінде тұрған шелектегі ыстық суды алуға ерініп,  қалғый-мүлгій, ыдыс-аяқтарын   етегімен  құрғақтай  сүртіп  отырған  әйеліне  қарап …

 Ертеңінде,тайлы-аяқтысы  қалмай  түгел жиналған ауылдастарының  алдына  үйеме  табақ  етпен  бірге,        қатырма қағаздан жасалған бір қорапты  қоса  қойды.  Тасқа  басылған  шимай-шатпақ  жазуына  қарап,  импортный,шет елден келген дүние  ме  деп  те  қаласың …

– Ау, ағайын-деді  Келімбеттің  көкесі,  абыр – дабыр  басылып,          жұрт  енді  етке  бас  қойғанда  ау,  ағайын,  телебізір  көресіңдер,  кәзит  оқисыңдар,  сондықтан  да,  бәрің  де  білетін  боларсыңдар,  мәдениеті  өте  жоғары   жерлерде   «әуіксион»   деген  базардың  барын …

– Не  айтып  кетті-ей,  мынау …

   – Әуіксион  дейді?!

– Ойбай, бетім!-деп, бетін  шымши  берген  қара  кемпірдің  қолы  май  екен,  жылп-жылп  етіп,  бетін шымшый алмай әуреге түсті де қалды …

– Е,аукцион ғой-деді, ортан жілікті опыра  жаздап, құшырлана мүжіп  отырған Оңласынның оныншы сыныпты бітірген баласы. Осы бала ғана  орталыққа, одан да ары, ауданға басқаларға қарағанда жиірек барып  тұратын.  Өзі,  газет  оқығыш-ақ …

– Е, аукцион  ғой,  білемін,  жақында  ғана  Мәскеуде  «Волга»  Газ-24  жеңіл  машинаны         жүз он бір мың сомға сатты, аукционда …

– Астапыралла!  Жүз мың дейді?!

– О, жасаған, өзің жар бола көр! …

 – Соншама мол ақша бір адамның қалтасында болғаны ма?                                  – Баяғыда… Керенскийдің ақшасы кезінде…

– Ал, біледі  екенсіңдер, сол  әуіксионды  дәл  қазір  мен  ұйымдастырайын  деп  отырмын … Мына  қорапты  көрдіңдер  ме,  ішіндегісі  таптырмайтын  деписит  зат.  Көргендерің  талып  қалыңдар,  ақшалыларың  алып  қалыңдар! Алғашқы бағасы-он  бес  теңге,   он  бес-ақ  сом!

– Ау,  әуіксион  болғанда …  қалай  болды  өзі?!                                                          – Үйден  ақша  алмай  шығып  кетіп  едім …                                                             – Жаман  қатты  ақшалы  едің,  жүдә …

   – Ойбай -ау,  бетім-ау,  Күлғайшаның  апасы-ау …                                                        … Ерігіп отырған  ел  елеңдесе  бастады. Кейбіреуін  құмарпаздықтың  желігі  қысып, тіпті,  еліруге  айналды …                                                                                  – Шуламаңдар, түге!  Ақшаларың  жоқ  болса,  ауыл  арасы  ғой,  кейін  ала  жатармыз.  Я  болмаса,  бағасын  шамалап  тоқты-торым  бере жатарсыңдар…  Ал,  қане,  он  бес  сом … Бес-он  теңге  асыра  алар  кімің  бар?  Үшке  дейін  санаймын … Рас …  дуа …

  Ентелей  келіп  қалған  Ерімбеттің  құлақшынының  құлақтары  ербең-ербең  етті …

– Ерекең  ер-ақ  екен, жиырма  сом  беріп  отыр!  Ау,  ағайын,  асыра  сілтер  қайысың  барсың?  Ал,  санаймын,  рас …дуа …

Сары  шал,  үйелеп  қалған  екен,  орнынан  сиырқұймашақтанып  тұра  алмай жатыр. Молырақ қып асап алған қойдыңқұйрық майын ана ұртынан  мына ұртынақарай жүгіртіп жіберіп:

– Отыж шом!-деді  сақаулана  сөйлеп. Аптықаннан  аузындағысын  шайнамай  жұтып жіберіп еді, көзі алая и-их!-деп  барып түйіле дем алды да: – Отыз  сом!-деп айқайлады – Үйде, бір  аяғы  ақсақ  шыбыш  бар  еді,  соны  аларсың  отыз  сомға  бағалап …

– Шыбышың  не-ей! – деп,  шыж-быж  болды  шынашақтай  ғана  Шынтай  шал-Шыбышыңды  шыжбаңдатпай  ары  тұр,  әрі …       Мен  тоқты  атайын  деп  отырмын,  тоқтые…е…

– Пенсияға  қарайсыңдар  ма,  арғы  күні  алушы  едім-деген  Шөмішкүл  кемпірдің  сөзін  дабырласқан  жұрт  естіртпей  қойды …

– Балтай-шалтайды  қойыңдар,  әкел  бері  қорапты,     мен  саулық  қой  беремін!-деп  күжілдеді,  бұзылған  трәктірдің  дауысындай  бар-бар  еткен  дауысымен  Дәулетбай  дәу.

– Құнан  қой  беремін! – деді  баппен,  бағанадан  бері  тоқтының  бас  сүйегін  айналдырып  отырған  Құнапия,  миын  шұқып  жеп  болып,  енді,  екі  көздің  ой-шұңқырында       тіске  ілігер  ештеңе  қалмады  ма  екен  деп  шұқшия  қарап  отырған  қалпы …                                                                                               …Абыр-дабыр  су  сепкендей  басылды … Бітті …  Тым-тырыс … Қалған  жұрттың  қораптағы  беймәлім  затты  сатып  алу  үшін  құнан  өгіз  атауға  батылдары  бармады-ау  деймін …      Мүмкін,  жоқ  та  шығар,  құнан  өгізі  құрығыр …  Бәрінің  аузы  аңқиып  Құнапияға, Құнапияның  қолындағы  қорапқа  қарап  қалыпты …                                                                                             …

Құнекең де маңғаз ғой шіркін… Сабазың, қолының майын асықпай  отырып, қонышынасүртті.  Сосын,  қыяқтай  мұртын  баппен  сылады. Сирек-сирек  сарғыш  тістерінің  арасына  тұрып  қалған  ет-метті  тазалай  бастады … Тобылғыдан  жасалған  тіс  шұқығышын  әдемілеп  тұрып  бет  орамалына орап, төсқалтасына мұқияттап салып қойды … Жұрттың шыдамы  әбден шырқау шегіне жеткен кезде барып, сиқырлы қорап сықыр етіп,  ашылып кетті …

Сол-ақ  екен,  қораптың  ішінен  күйеуімен оңаша қалар алғашқы түннен  жүрексінген жас келіншектің көз жасындай мөп-мөлдір сұйыққа толы  шыны  шөлмек,  сығырая  бастаған  электр  шамының  жарығымен  әлсіз  ғана  жарқ  етіп,  ұяла  жымиып  шыға  келді …                                                                     … Электр  шамы  демекші,  сағат  түнгі  он  екі  болып  қалған  ба?  Ойбай-ау,           Омарқұлдың  бір  ернеуі  кетік  әйдік  қырлы  стақанды  қолына  қыса  ұстай, Құнапия  құрдасына  қарай  ентіге ентелей ұмтылғанында  бір  «гәп»  бар  екен  ғой …

Әне,  «жалп»  етті  де  жоқ  болды … Электр  жарығын  айтамын … Май  шам  жағыңдар! …  Май  жоқ… Шам  да  жоқ … Керосин  дейді?!  Керосин  деписит  болғалы  қашан…Тек-ей,  бұл  не  қылған  шу? Е-е, бөтелкедегіні  бөлісіп  жатыр  екен  ғой… Одан  ары  не  болғанын  кейін,  электр  шамы  жанған  кезде  жазармын… Қазір  қараңғы  ғой…

                                                                               Қыдыр БАЙДҮЙСЕН,

                                                                                  «Жусан иісі» республикалық                                                                                     әдеби байқауының жүлдегері,                                                                                                    Текелі қаласы.                     

 

ЖАУАП ҚАЛДЫРУ

Пікіріңізді енгізіңіз!
мұнда сіздің атыңызды енгізіңіз