Безгек – бұл анемия және көкбауырдың ұлғаюымен сипатталатын паразиттік тропикалық ауру.
Безгектің 4 түрі бар: тропикалық, үш күндік, төрт күндік және сопақша безгек. Ең ауыры — тропикалық.
Безгек ауру адамнан сау адамға аналық масалардың қан соруы кезінде беріледі. Инфекция берілуінің тағы екі жолы бар — қан құю кезінде және құрсақішілік, безгекпен ауыратын әйел туылмаған баласын жұқтырған кезде.
Безгек масаларының шағуы кезінде адам ағзасына енген паразиттер қанға түседі, содан кейін бауырға енеді де жасушалар дамиды. Паразиттердің дамуының инкубациялық (жасырын) кезеңі жеті күннен үш жылға дейін созылады. Мұндай жиілік безгектің түріне байланысты, тропикалық безгектің жасырын кезеңі қысқа болады.
Ауру жалпы интоксикация белгілерінен басталады (әлсіздік, ауырсыну, қатты бас ауруы). Содан кейін қайталанатын қызба пайда болады, дене температурасы 40 градусқа және одан жоғары көтеріледі, бірнеше сағатқа созылады және ұстаманың соңы қалтырау қатты терлеумен бірге жүреді. Егер мұндай ұстамалар белгілі бір уақыттан кейін – күн сайын (бір күннен кейін немесе екі күннен кейін) қайталануы байқалса, безгек ауруы туралы ойланып, дереу медициналық көмекке жүгіну керек.
Тропикалық безгек — безгектің ең ауыр түрі. Инкубациялық кезең 8 күннен 16 күнге дейін. Клиникалық симптомдардың дамуына 3-4 күн қалғанда бас ауруы, шаршау, жүрек айну, тәбеттің төмендеуі байқалуы мүмкін. Бастапқы көріністер айқын қалтыраумен, дене қызуының көтерілуімен, қатты бас ауруымен сипатталады. Кейбір жағдайларда безгек ұстамалары қалтыраусыз пайда болады. Аурудың басындағы қызба ауыр ұстамаларсыз тұрақты болуы мүмкін, бұл диагнозды қиындатады. Кеш диагноз қою және емдеуді кешіктіру кезінде тропикалық безгек «қатерлі ағымды» тудырады. «Қатерлі ағым» безгектің даму қаупі әсіресе аурудың басталуынан 6 күннен артық кешіктірілген емдеу кезінде артады. Тропикалық безгектің өлімі 10 — 40% емдеудің басталу уақытына, безгекке қарсы препараттарды дұрыс таңдауға және клиниканың жабдықталуына байланысты болады. Балалар, жүкті әйелдер және ересектер ауыр тропикалық безгектің дамуына бейім.
Безгектің алдын алу. Қазіргі уақытта безгекке қарсы вакциналар жоқ. Алдын алудың негізгі шарасы — масалардың шағуынан қорғау. Үйдің жанында ашық судың тұрып қалмауын қамтамасыз ету керек, үйіңізді қорғаңыз, есік пен терезе саңылауларын торларымен, жақсырақ арнайы репелленттермен (масаларды қорқытатын химиялық заттар) жабыңыз. Безгектен қауіпті аймақтарда (оңтүстік аймақтар) тәуліктің кешкі уақытында ашық түсті киім киген дұрыс. Киім ұзын жеңді, қысқа шалбардың орнына ұзын кию, ашық аяқ киімнің орнына шұлық пен кроссовкалар болуы керек. Масалардан қорғау үшін репелленттер (аэрозольдер, кремдер, лосьондар) қолданылады. Масаларды үркітетін халықтық әдістер: қалампыр, эвкалипт, насыбайгүл, анис иістері — теріге жағу үшін май түрінде қолданылады.
Сонымен қатар, Сіз 5-7 күн бойы масаларды үркітетін түймедақ гүл шоқтарын пайдалана аласыз. Білу қажет: тропикалық және субтропиктік климатқа баратын әрбір адам безгекпен жұқтыру қаупі, безгекке қарсы препараттарды қабылдау қажеттілігі және оның осы препараттар тобына қарсы көрсетілімдерінің болмауы туралы учаскелік дәрігермен кеңесуге міндетті.
Безгектің алдын алу үшін безгекке эндемиялық Африка, Оңтүстік — Шығыс Азия, Оңтүстік Америка елдеріне барар алдында безгекке қарсы препараттарды алдын-ала бастау керек. Препараттарды қолдануды болуы мүмкін жұқтыруға дейін бір-екі апта бұрын бастау керек, барлық қауіп-қатер кезеңінде және қауіп тоқтатқаннан кейін 4 апта жалғастыру керек. Безгек бойынша қолайсыз елде болған кезде және отанға оралғаннан кейін 3 жыл ішінде кез-келген температураның жоғарылауымен дереу емдеу мекемесіне барып, дәрігерге «тропиктік аймақта» болғаныңызды ескертіп, безгекке тексерілуіңіз қажет екенін есте ұстаған жөн. Сіздің денсаулығыңыз Сіздің қолыңызда!
Асхат Чарапиев, Жетісу облысы СЭБД басшысы
