БҰҰ Бас хатшысы Антониу Гутерриш Қазақстанға келді. Елордада өтетін ШЫҰ саммитіне орай Kazinform агенттігі тілшісінің бірқатар сұрағына жауап та берді.
— Өткен жылдың қыркүйегінде БҰҰ Бас ассамблеясы «Біріккен Ұлттар Ұйымы мен Шанхай ынтымақтастық ұйымы арасындағы ынтымақтастық» деп аталатын қарар қабылдаған еді. Дәл осы істе 2023-2024 жылдары ШЫҰ-ға төрағалық етуші ел ретінде Қазақстан қандай рөл атқарғанын айтып берсеңіз?
— Қазақстан бастамалары мен төрағалығының нәтижелері Біріккен Ұлттар Ұйымының күнтәртібіне сай келеді және біздің серіктестігімізді жалғастыру үшін мығым негіз қалады. Қазақстанның Шанхай ынтымақтастық ұйымына төрағалығы өңірлік ынтымақтастықты нығайтудағы айтарлықтай күш-жігерімен, даму, климаттың өзгеруі, сауда, экономика, мәдениет және гуманитарлық мәселелерді шешуімен, шамамен 80 іс-шара өткізуімен аталып өтті. Мұнан бөлек, Қазақстан Шанхай ынтымақтастық ұйымын оның тиімділігін арттырудағы жалпы стратегиялық мақсаттармен барынша көпжақты тұғырнамаға айналдыру бойынша күш-жігерді қадағалады.
— ШЫҰ сынды өңірлік ұйымның қазіргі геосаяси динамикадағы рөлі қандай?
— Біз климаттық дағдарыстың нашарлауы мен шиеленістердің күшеюінен бастап өмір сүрудің жаһандық құны дағдарысына, өсіп келе жатқан теңсіздік пен үлкен технологиялық бұзылыстарға дейінгі экзистенциалды қиындықтарға тап боламыз. Бұл – қарама-қайшылықтардың күшеюіне қарсы бірігіп, бірлесіп жұмыс жасайтын уақыт.
Біздің алдымызда тұрған проблемаларды шешу ХХІ ғасыр шындығына негізделген және БҰҰ Жарғысы мен халықаралық құқыққа арқа сүйейтін тиімді халықаралық институттарды талап етеді. Өңірлік ұйымдар ғаламшардың әртүрлі түпкірінде бейбітшілікті ілгерілету мен сүйемелдеуде шешуші рөл атқарады. Олардың тәжірибесі, жедел әрекет ету мүмкіндіктері және қалыптасқан ынтымақтастық шеңберлері өңірлік ұйымдарды қақтығыстардың алдын алу және бейбітшілік орнатуда таптырмас құралға айналдырады.
Соңғы бірнеше жылда ШЫҰ халықаралық аренадағы маңызды ойыншыға айналды. Терроризм мен зорлық-зомбылық экстремизмді қоса алғанда, ортақ қауіп-қатерлерге қарсы іс-қимылды үйлестіру жөніндегі өзінің бастапқы мақсатына адал болғанымен, ШЫҰ өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ете отырып, экономикалық интеграция мен көпқырлы ынтымақтастықты тереңдетуге ұмтылады.
— Сіз әрқашан климаттың өзгеруімен күрестегі іс-әрекеттің табанды жақтаушысы болдыңыз және барлық елді, әсіресе G20 елдерін экономикаларының қазба отындарына тәуелділігін өзгерту үшін қадам жасауға шақырдыңыз. Өткен жылдың ақпанында Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздің көміртегі бейтараптығына қол жеткізуінің 2060 жылға дейінгі стратегиясын бекіткен болатын. Еліміз үшін осынау батыл, бірақ стратегиялық қадам туралы өз ойыңызбен бөлісе аласыз ба?
— Климат дағдарысы мен су тапшылығы – Орталық Азияда күрделі шиеленіс тудыруы мүмкін екі мәселе. Қазақстан су тапшылығы проблемасын шешумен белсенді түрде айналысып келеді.
Климатқа қатысты айтар болсам, барлық ел келесі жылға қарай жаңа ұлттық іс-қимыл жоспарларын ұсынуы тиіс. Олар ұзақ мерзімді жаһандық жылынуды Цельсий шкаласымен 1,5 градусқа дейін шектеуге толығымен сәйкес болуы қажет. Олар 2030 жылға қарай қазба отындарын өндіру мен тұтынуды кемінде 30 пайызға қысқартудың нақты жоспарларын қамтуы керек. Қазақстан энергетикалық көшудегі, оның ішінде биыл Әзербайжанда өтетін Тараптар конференциясында өзінің толық рөлін атқаратынына сенімдімін.
